Wąsowicz

Wąsowicz h. Łabędź vel Dunin-Wąsowicz, rodzina małopolska, pochodząca od zapiastowskich „comesów” Duninów ze Skrzynna. Od męża walecznego Wąs zwanego, najpierw nazywani Wąsami ze Smogorzowa, później Duninami-Wąsowiczami (Bork.). Pisali się z Wielkiego Skrzynna i Smogorzowa w pow. opoczyńskim. 
Z czasem rozdzielili się na gałęzie: 1) gałąź Piotra na Przystałowicach (Jedlnej), 2) Mikołaja na Czyżykowie, 3) Mateusza na Bielejowicach (Mroczkowie), 4) Wacława na Smogorzowie. Jedna gałąź otrzymała tytuł hrabiowski w Rosji 11 X 1820 , a w Austrii 11 VII 1840, lecz wygasła po mieczu 1864.
W XIX wieku Dunin-Wąsowiczowie byli właścicielami m. in. dóbr Mokotów, Jabłonna, Lipniki, Lichwin, Golinki, Wasylkowce, Kociubińce, Drożęcin, Kulesze, Stawki, Rusaki, Swiranki, Uhań, Wir, Góry w większości w Galicji, Jasień, Kamienie, Kmicie, Tłuchówek, Wyczałkowo i Zaduszniki w pow. lipnowskim, Martynowo w pow. lubelskim, Krajewo w pow. opoczyńskikm, Konary, Kossów, Kozienice, Zakrzowska Wola w pow. radomskim, Heljanów na Litwie, w pow. święciańskim.
Genealogia
(osób: 220)

• STANISŁAW Dunin-Wąsowicz (1785-1864), s. Antoniego i 2ż. Marii Niemirowicz, generał wojsk polskich, adiutant Napoleona I, ziemianin; służbę wojskową rozpoczął 1 IV 1809 w wojsku Ks. Warszawskiego w stopniu podporucznika, uczestnik kampanii 1809, służąc kolejno w 2 pułku ułanów i w 10 pułku huzarów, 17 II 1811 przeszedł do pułku szwoleżerów gwardii w stopniu porucznika 2 klasy, a 1 VI 1812 został porucznikiem 1 klasy i był przez pewien czas adiutantem gen. W. Krasińskiego; w trakcie kampanii 1812 awansował na kapitana, patent z 29 XII 1812; od 4 VII 1812 pełnił obowiązki attache a la maison przy Napoleonie; 24 X 1813 awansował na szefa szwadronu, a 2 IV 1814 na pułkownika; po upadku Napoleona, od 14 X 1815 w armii Królestwa Polskiego, lecz już w 1818 otrzymał dymisję; po wybuchu powstania listopadowego był szefem osobistego sztabu gen. Chłopickiego, a rozkazem z 26 I 1831 objął obowiązki szefa przybocznego sztabu gen. Radziwiłła, 26 IV został dowódcą 1 brygady jazdy w dywizji rezerwowej, a 12 V 1831 awansował na generała brygady, 20 VIII przeniesiony do 2 dywizji jazdy; 29 IX 1831 otrzymał dymisję i przebywał przez pewien czas w Galicji, a następnie we Francji (M. Tarczyński, Generałowie powstania listopadowego, Warszawa 1988); kawaler maltański, kawaler orderów Legii Honorowej, Virtuti Militari i obojga Sycylii; otrzymał tytuł hrabiowski w Rosji 1820; właściciel dóbr Martynów (Martynowice?) w pow. lubelskim, później Zator w Galicji; ur. na Wołyniu, zm. we Francji; ż. Anna hr. Skumin-Tyszkiewicz h. Leliwa (1776-16 VIII 1867), c. Ludwika, marszałka sejmowego 1778, hetmana polnego litewskiego 1780, członka Rady Nieustającej i marszałka wielkiego litewskiego, i Konstancji ks. Poniatowskiej h. Ciołek, podkomorzanki wielkiej koronnej, właścicielka dóbr Mokotów i Jabłonna; ur. w Paryżu; 1v. żona (1805 Wilno, rozwiedzeni) Aleksandra Stanisława hr. Potockiego, senatora-kasztelana Królestwa Polskiego; dzieci swoich zdaje się nie mieli; ich przybraną córką była Matylda Dunin h. Łabędź.

• ZOFIA Dunin-Wąsowicz (ok. 1790-17 X 1882), c. Józefa i Marii Popiel; 1m. Henryk Potkański h. Brochwicz II (ok. 1780-ok. 1830); 2m. Ludwik Łempicki h. Junosza (ok. 1790-1870), senator-kasztelan Królestwa Kongresowego.

Źródła: Bon.; Bork. Rocz. t.2/718-724; Nies. t.9/246-248; Szl. Gal.; Krzep. Młp.;Urus.