Załuski

Załuski h. Junosza, vel Tabasz (Thabasz)-Załuski, stara rodzina mazowiecka w woj. rawskim, pisząca się z Załusk, pierwotnie nazywała się Tabasz (Thabasz). Nazwisko Załuski utworzyła od dóbr Załuski położonych w ziemi rawskiej, w pow. bialskim, par. Wilków, które
nieprzerwanie należały do nich od 1436 r. Dopiero pod koniec XVIII wieku Jan Kanty hr. Załuski sprzedał je wojewodzie Małachowskiemu z Nowego Miasta. Są jednego pochodzenia z Krosnowskimi herbu Junosza, którzy również pisali się z Załusk. Znane są trzy gałęzie rodu: 1) tzw. gałąź wodyńska, od dóbr Wodynie na Podlasiu, pochodząca od Kaspra, starosty regnowskiego; 2) gałąź używająca przydomku de Riviére, pochodząca od Franciszka, wojewody płockiego; 3) gałąź pochodząca od Hieronima, kasztelana rawskiego. Gałąź druga odziedziczyła 1761 r. i przyłączyła nazwisko wygasłej rodziny hr. d'Archot de la Riviére et de Houmont, bar. de Houffalize do swojego, lecz wygasła po mieczu 1 IV 1865 r. Druga gałąź otrzymała potwierdzenie tytułu hrabiowskiego w Austrii 18 V 1776 r., a tytuł baronowski francuski 1813 r. Z tej rodziny senatorów 11 w latach 1670—1793, w tym 4 biskupów, 3 wojewodów, 3 ministrów i 4 kasztelanów. W 1745 r. założyli bibliotekę im. Załuskich w Warszawie i darowali ją Rzeczypospolitej, ta jednak w 1795 r. została przeniesiona do Petersburga.
Genealogia
(osób: 187)
 
• JÓZEF Bonawentura Thabasz z Załusk Załuski (1787-25 IV 1866), s. Teofila Wojciecha i 1ż. Honoraty Stempkowskiej, generał wojsk pol., powstaniec 1831 r.; właściciel dóbr Jasienica w Galicji, a Puszołaty i Prystawiany na Litwie, generał brygady wojsk polskich, fligiel-adiutant (z etatu wojska polskiego) cesarzów rosyjskich i królów polskich Aleksandra I i Mikołaja I; kurator generalny instytutów naukowych wolnego m. Krakowa i jego okręgu, baron Cesarstwa Francuskiego, członek Stanów galicyjskich; ż. (28 VIII 1816) Zofia hr. Przerembska h. Nowina (ur. 15 VI 1794-1881), c. Adama i Łucji hr. Wodzickiej, starościanki grybowskiej, właścicielka dóbr Dęblin i Siedliszowice w Galicji, a Grabki i Januszowice w Król. Polskim; dzieci: Zygmunt.

• LUDWIKA Thabasz z Załusk Załuska (16 IV 1736-15 XI 1805), c. Jana Prospera i Wiktorii Ludwiki Szołdrskiej, dama orderu Krzyża Gwiaździstego; m. Leon hr. Moszyński h. Nałęcz (1725-1788), s. Stanisława kasztelana radomskiego i Antoniny Morawiec h. Ogończyk, kasztelan lubelski, właściciel Grabówki; dzieci: Józef Moszyński.

Źródła: Bork. Rocz. t.1/393-396, t.2/356-359, 785; Bork. Gen. 648-654; Kos. t.2/676-678; Nies. t.10/48-54, 389-392.


Załuski h. Kościesza, wyszli ze wsi Załuże w ziemi ciechanowskiej, parafia Pałuki, gdzie zamieszkiwała drobna szlachta herbów Topór (Wścieklica, Pałuka?) i Kościesza. Do wsi Załuże należą następujące przysiółki: Patory, Żaczki, Niemierzęta, Jambrzyki, Olki, Wity, Abramo- więta, Wieśniany, Skrzeki, Stanisławowięta, Kokoszki, Sembrzuchy, Wielkie. Załuscy herbu Kościesza zostali wylegitymowani ze szlachectwa w Królestwie Polskim w latach 1836-1862. 
Genealogia
(osób: 24)

• MARIANNA Załuska (ok. 1690-po 1738), c. Jana (2) i Anny Małachowskiej, siostra rodzona Franciszka Załuskiego; ma sprawę przed sądem grodzkim w Gnieźnie 1727 (AGZ Gniezno); siostrzenica rodz. nieżyjącej panny Urszuli Małachowskiej i jej spadkobierczyni, do podniesionych sum po niej od sławetnych małżonków Twardowskich złotników kaliskich mianuje 1738 r. plenipotentką pannę dojrz. Konst. Gorniewską krewnę swoją (AGZ Kalisz); m. (ok. 1710) Franciszek Szczepanowski (ok. 1680-1727/1736).

• STANISŁAW Załuski (ok. 1620-p. 1703), s. Mikołaja i NN., z pow. ciechanowskiego; bratanek Macieja, któremu stryj Maciej ceduje pewną sumę 1639 r. (AGZ Kościan); właściciel ½ wsi dziedzicznej Załuże, Wucznowy (?) Olki i Skrzel w pow. ciechanowskim 1676 (AGZ Kalisz); dzierżawca wspólnie z żoną części wsi Jaroszewice Mokre w 1645 (AGZ Konin); ż. (ok. 1644) Jadwiga Mroczkowska (ok. 1620-po 1650); dzieci: Kazimierz.

Źródła: Bork. Sp. 527; Dw. Teki; Nies. t.10/54; Szl. Król.