Buczacki

Buczacki h. Abdank (odm.), vel Bączacki, na Rusi Czerwonej, jednego pochodzenia z Jazłowieckimi, Monasterskimi i Litwinowskimi vel Litwińskimi. 

Byli w XV-XVI wieku możnym rodem koronnym (Abdankowie). Należeli do pierwszych polskich osadników na Rusi Czerwonej i Podolu, gdzie otrzymali obszerne nadania od Kazimierza Wielkiego i kolejnych monarchów, w zamian strzegąc pogranicza przed najazdami tatarskimi i wołoskimi. 

Nazwisko wzięli od miejscowości Buczacz w ziemi halickiej, a posiadali tam również dobra Nienczyn. Zdobyli ogromne majątki i sięgnęli po najwyższe godności, przede wszystkim na Podolu. Łącznie wydali dziewięciu senatorów. Wygaśli w XVI wieku. 

Potomkowie Teodoryka Buczackiego (zm. 1456), używali nazwiska Buczacki-Jazłowiecki. Potomkowie Katarzyny Buczackiej herbu Abdank i Jana Tworowskiego herbu Pilawa, wojewody podolskiego, pisali się Buczackimi-Tworowskimi herbu Pilawa.

Odmiana w herbie – nad hełmem pięć piór strusich, pośród których srebrna łękawica; według Niesieckiego – nad hełmem pół lwa złotego, trzymającego w łapach srebrną łękawicę.

Genealogia
(osób: 35)
 

• JAKUB Buczacki h. Abdank (1430/38-1501), s. Michała i Elżbiety Kniehinińskiej, dziedzic Podhajec, kasztelan halicki 1472, wojewoda i starosta generalny podolski 1485, wojewoda ruski 1499, starosta chełmski i hrubieszowski; ż. Anna ze Sprowy Sprowska h. Odrowąż (ok. 1440-po 1503); dzieci: Jan Andrzej, Jan Feliks, Jakub, Beata, Katarzyna.

• KATARZYNA Buczacka h. Abdank (ok. 1470-po 1500), c. Jakuba i Anny ze Sprowy Sprowskiej; m. Jan Tworowski h. Pilawa (ok. 1470-1547), wojewoda podolski; ich potomstwo nosiło nazwisko Buczacki-Tworowski. 

Źródła: Bon. t.2/215-221; Dw. Gen.; Nies.

Buczacki h. Tarak, vel Murza-Buczacki, Tarak-Buczacki, rodzina tatarska z przydomkiem Murza, przybyła w XV wieku na Litwę z Dagestanu. 

Jedna ze znaczniejszych rodzin zapisanych do chorągwi baryńskiej, z chanatu krymskiego. Protoplastą rodu był mirza (kniaź tatarski) Terek. W XVI wieku byli właścicielami Bobaczewszczyzny, czyli części Łowczyc w pow. nowogródzkim. Do II wojny światowej znajdowała się tam parafia muzułmańska. W czasach późniejszych Buczaccy posiadali majątki na Litwie Środkowej oraz Podlasiu. Do dnia dzisiejszego zachował się dwór rodzinny Buczackich w Małaszewiczach. 

Dzisiaj przedstawiciele rodziny zamieszkują Wilno, Warszawę i Moskwę.

Genealogia
(osób: 78)
 

• JAKUB Murza Tarak-Buczacki (1745-20 V 1838), s. Józefa i NN., bialski sędzia pokoju w 1820, marszałek szlachty, poseł na sejm Królestwa Kongresowego 1818-1822; dziedzic części dóbr Małaszewicze, Lebiedziewo i Michałkowo, na Podlasiu; wylegitymowany ze szlachectwa przez Heroldię 1838; w roku 1790 wystąpił spod dowództwa hetmana S. Potockiego (targowiczanina) i wyjechał do Turcji; w rodzinne strony powrócił po 1795; zm. Małaszewicze Małe; ż. Felicja Korycka (ok. 1750-7 VI 1828), c. Mahmeta, pułkownika wojsk polskich i NN.; dzieci: Józef, Eliasz, Selim, Murza, Kunegunda, Zofia.

• STEFANIA Murza Tarak-Buczacka (1898-1977), c. Alberta i Heleny Ebiełówny, sekretarka prezydenta Warszawy S. Starzyńskiego; w czasie okupacji uratowała kilkudziesięciu Żydów z getta; ur. Małaszewicze Małe; m. NI. Dokalski (ok. 1890-po 1920).

Źródła: Bon. t. 2/222; Dziad. 73-75; Towarzystwo Tradycji Akademickiej „Księga Stulecia Korporacji Akademickiej Sarmatia”, Warszawa 2010; Przegląd Tatarski, nr 1/2010, s. 5-7.

 Buczacki-Tworowski h. Pilawa, vel Buczacki, gałąź rodziny Tworowskich z Tworowa w pow. chęcińskim. 

Jan Tworowski herbu Pilawa, przeniósł się na Podole, gdzie był wojewodą podolskim 1543. Ożenił się z Katarzyną Buczacką herbu Abdank, córką Jakuba, wojewody ruskiego, ostatnią dziedziczką imienia i fortuny Buczackich. Ich potomstwo przybrało nazwisko Buczacki-Tworowski, a nawet wprost Buczacki. 

W ich posiadaniu, oprócz Buczacza w ziemi halickiej, było m. in. starostwo barskie 1571-1588, dobra Opatów w pow. sandomierskim 1586, Kuniewo w pow. łuckim 1583, Buchowice w pow. pilzneńskim 1768, Krupe i Bzite.

Genealogia
(osób: 13)

• KATARZYNA Buczacka Tworowska (ok. 1570-po 1630), c. Mikołaja i Anny Magdaleny ks. Radziwiłł; 1m. Andrzej Potocki (ok. 1560-1609), kasztelan kamieniecki; 2m. (ok. 1617) Sędziwój Ostroróg h. Nałęcz (ok. 1570-1625), starosta wschowski, później kasztelan międzyrzecki.

• MIKOŁAJ Buczacki Tworowski (ok. 1540-1595), s. Jana i Katarzyny Baranowskiej, podkomorzy kamieniecki, starosta barski 1571-1588; ż. (1570) Anna Magdalena ks. Radziwiłł h. Trąby (1553-1590); dzieci: Jan, Jerzy, Katarzyna.

Źródła: Bon. t. 2/221-222; Dw. Gen.; Nies.