Sapieha

Sapieha h. Lis, magnacka rodzina litewsko-ruska, wywodząca się od księcia pińskiego Narymunta, syna w. księcia litewskiego Giedymina. Notowana w aktach urzędowych od 1434.
Wywód szlachectwa przeprowadzony we Lwowie, Warszawie i Wilnie. Tytuł książęcy i herb Lis zapewnił jej król Zygmunt I w 1512, a Zygmunt August w 1572 zatwierdził odmianę herbową i tytuł hrabiowski Państwa Rzymskiego, nadany jej przez cesarza Maksymiliana II. Aczkolwiek, już w początkach XVII stulecia zarzucili obydwa te tytuły i dopiero w drugiej połowie XVIII stulecia podnieśli tytuł książęcy i otrzymali jego zatwierdzenie na sejmie 1768. Ten też tytuł przyznany im został w Austrii 1836 i 1840 (dyplom z 1845) i w Rosji 1874 (dyplom z 1880) i 1901. Dewizą herbową rodu Sapiehów jest: „Crux mihi foederis arcus” (Krzyż mi łukiem przymierza). Z tej familii za czasów I Rzeczpospolitej było: 2 biskupów, 31 wojewodów, 5 hetmanów, 10 ministrów i 2 kasztelanów 1514 — 1796. Sapiehowie byli właścicielami m. in. dóbr Opaków i Jelno w woj. smoleńskim, Białawicze w pow. wołkowyskim, woj. nowogródzkie, Bieszenkowicze w woj. połockim, Czereja w pow. orszańskim, woj. witebskie, miast Druja (Sapieżyn) i Ikaźń w pow. brasławskim, woj. wileńskie.
Genealogia

(osób: 369)

Leon ks. Sapieha

(1802-1878)

• LEON Ludwik ks. Sapieha (18 IX 1802-10/11 IX 1878), s. Aleksandra Antoniego i Anny Zamoyskiej, galicyjski działacz polityczny i gospodarczy; kolega szkolny Aleksandra Wielopolskiego i Maurycego Mochnackiego, urzędnik w resorcie Lubeckiego, następnie uczestnik powstania listopadowego, a po jego upadku i konfiskacie majątku uszedł do Galicji, gdzie stał się pionierem rozwoju gospodarczego; organizator budowy kolei żelaznej Kraków-Lwów 1856, prezes Tow. Kredytowego Ziemskiego; pierwszy marszałek galicyjskiego Sejmu Krajowego 1861-1875, członek dziedziczny austriackiej Izby Panów; właściciel dóbr Krasiczyn, założyciel Szkoły Rolniczej w Dublanach; odznaczony orderem Virtuti Militari 1831; ur. Warszawa, zm. Krasiczyn; ż. (9 XII 1825 Puławy) Jadwiga Klementyna hr. Zamoyska (9 VII 1806-20 III 1890), c. Stanisława Kostki i Zofii ks. Czartoryskiej; zm. Krasiczyn; dzieci: Cecylia, Adam, Jadwiga, Maria, Włodzimierz, Zofia, Leon, Teresa, Władysław. 

• TERESA Krystyna ks. Sapieha (ok. 1690-1713), c. Jerzego Stanisława i 1ż. Izabelli Połubińskiej; m. (1712) Krzysztof Konstanty Pac h. Gozdawa (ok. 1680-1725), s. Mikołaja i 2ż. Marianny Stadnickiej, pisarz wielki litewski 1710, kasztelan połocki 1724, starosta kowieński 1692, piński, dudzki; dziedzic na Różance; ur. Połock; 2v. żonaty (1715) z Barbarą ks. Ogińską (ok.1695-p. 1725), c. Marcjana vel Marcina, kasztelana witebskiego i Teresy Brzostowskiej h. Strzemię; dzieci: Kazimierz Pac (1713-1724).

Źródła: Edward Borowski, Genealogie niektórych polskich rodzin utytułowanych, seria pierwsza [w:] Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. II, Buenos Aires-Paryż 1964; Dw. Gen.; Kos. t.1/575-580, t.2/494-521, t.3/452-454; Nies. t.8/241-277; Wikipedia.