Prószyński

Lubicz
 Ogończyk

Prószyński h. Lubicz, vel Pruszyński, wcześniej Proszyński, Proszeński, Proszański, Proszczeński, rodzina podlaska, pisząca się z Proszanki w ziemi bielskiej, majątku zwanego później Prószanką, wsi którą sami założyli w 1443.
Obok Proszanki Starej powstała sąsiadująca z nią Proszanka Baranki, Proszanka Mała, czyli Kątna, oraz Proszanka Mańce w parafii jabłońskiej. Pierwotną siedzibą Prószyńskich, wtedy jeszcze Proszyńskich, wydaje się jednak być wieś Prosna (Proszna) w pow. opoczyńskim, parafii Odrzywół, a właściwym jej herbem Ogończyk (Krzep.). Według innej teorii nazwisko Proszeński pochodziło od nazw osiedli podkrakowskich, Proszowic, Proszny bądź Proszówki, które były znane z żyznych gleb, utworzonych z życiodajnego „prochu” niesionego przez wody spływające ku Wiśle z północnych tarasów Wyżyny Krakowskiej.
Jedna gałąź Prószyńskich przeniosła się na Litwę i do Inflant Polskich. Posiadali często majątki w pobliżu siedzib Pruszyńskich herbu Rawicz i czasem trudno te dwie rodziny rozróżnić. Często mylono im herby, a i sami Prószyńscy dokładali do tego zamieszania, przedstawiając w XIX wieku przed deputacją wywodową szlachecką gubernii mińskiej dokumenty według których, mieliby się wywodzić od mitycznego „kniazia Włodzimierza na Proszance”. Prószyńscy posiadali m. in. dobra Koroloszczewicze, Biedki, Koraszczewicze i Zasław w pow. ihumeńskim, Raskówka w pow. borysowskim, Pryszanka, Mozol, Ostrów, Zanitry i Starczyce w pow. słuckim, Zdzwiryn, Dinakl i Duksztal w Inflantach Polskich.

Genealogia
(osób: 202)

• ANNA Prószyńska (1803-1850), c. Michała i Tekli Wolańskiej, znana jako Anna Ciundziewicka (po mężu), sławna gospodyni i autorka szeroko rozpowszechnionej książki kucharskiej pt. „Gospodyni litewska” (wyd. Wilno 1848), mającej aż 7 wydań; m. Józef Ciundziewicki (ok. 1790-po 1840), marszałek szlachty powiatu borysowskiego.
 
• WACŁAW Prószyński (ok. 1820-po 1860), s. Andrzeja Hektora i Julii ks. Radziwiłł, porucznik, następnie sztabsrotmistrz wojsk rosyjskich; właściciel dóbr Pryszanka w pow. słuckim, Zwirdzyn, Dinakl i Duksztal w Inflantach Polskich; ż. Maria Szadurska h. Ciołek (ok. 1830-po 1860), c. Stanisława, marszałka szlachty pow. lucyńskiego i Katarzyny Szumowicz h. Rawicz; dzieci: Stanisław, Wacław, Franciszek.

Źródła: Bon. Pocz. 263; Bork. Rocz. t.2/621-622 (z herbem Ogończyk); Krzep. Młp. t.2/8; Urus. t.14/359-362; Wolff, Kniaziowie 668; Żych. t.27/84-90.