Dzierżanowski

Dzierżanowski h. Gozdawa, vel Dzierzanowski, rodzina wielkopolska, osiedlona m.in. na ziemiach pruskich. Są jednego pochodzenia z Pampowskimi. Pierwotnie: „nie jednę, ale dwie lilie obok siebie w herbie kładli, o czem Niesiecki wspomina” (Bon.).

Gniazdem rodu jest wieś Dzierżanowo, w pow. pyzdrskim, w parafii Lutogniew. Komes Michał z Dzierżanowa 1322 r. w Poznaniu (KWP.). Jakub, syn Jakuba, 1442 r. na uniw. krakowskim. Jan w woj. kaliskim 1497 r. Józef, nabył Chrapiec 1511 r. Maciej Dzierżanowski, syn Jakuba, wprowadzony do Dzięciołowa, w pow. przedeckim, 1569 r. Jadwiga, żona Piotra Choińskiego, zmarła 1593 r., pochowana w Golejewku.

Andrzej, opat wągrowiecki 1556 r. Jerzy, poborca kaliski 1578 r. Jan, leśniczy knyszyński, syn Jakuba, z woj. kaliskiego, żonaty 1567 r. z Dorotą Ławską, sędzianką wiską, 1v. żoną Mikołaja Kamieńskiego (Kap.). Wojciech, poborca kujawski 1655 r. Andrzej, kanonik poznański 1690 r. (Zap. Lub.). Jan Wojciech, wojski poznański 1710 r., żonaty z Teresą Konarzewską. Bogusław, podczaszy kaliski 1714 r.

N., z woj. sieradzkim, Adam i Stanisław, z woj. poznańskim, Jan Gozdawa z woj. kaliskim i Świętosław z woj. brzeskim, podpisali obiór króla Michała 1669 r. Jerzy pisał się z woj. kaliskim, na elekcję Augusta II-go 1697 r.

Uruski wymienia Stanisława Dzierżanowskiego, który „przemieszkiwał długi czas we Włoszech i tam zabity”. Ten Stanisław jest być może protoplastą rodziny miejskiej we Florencji – Dzierżano (Gergiano), która się ma wywodzić od Dzierżanowskich (Urus.).

Dzierżanowscy herbu Gozdawa wylegitymowali się ze szlachectwa w Królestwie Kongresowym w latach 1836-1862. Do tej rodziny należały w 1859 r. majątki Bogdanowo i Demblewo, w woj. poznańskim.

Genealogia
(osób: 42)

• KATARZYNA Dzierżanowska h. Gozdawa (ok. 1700-po 1730/37), c. Pawła i Jadwigi Słabogórskiej h. Kościesza (Dw. Teki; AGZ Poznań); m. (ok. 1718) Jan Trzciński z Wielkiej Trzcianki h. Dołęga (ok. 1690-1730/37), s. Michała i Marianny Kłobukowskiej h. Oksza; odebrał 1718 r. za żonę Kat. Dzierżanowską 6. 000 złp. posagu i zapisał jako posag (AGZ Poznań); w imieniu swoim i żony swej zawiera kontrakt 3-letniego zastawu wsi Rzegnowa i Strychowa z Jerzym hr. z Łabiszyna Latalskim, suma vadium 14. 000 zł (AGZ Gniezno); dzieci: Błażej, Melchior, Władysław, Anna – Trzcińscy.

• PIOTR Dzierżanowski h. Gozdawa (ok. 1710-21 VII 1781), s. Pawła i Jadwigi Słabogórskiej h. Kościesza; zm. Dobrelewo, lat 71 (Dw. Teki); ż. (21 IV 1739 Smogulec) Wiktoria Łakińska z Łakna Czarnego h. Pelikan (ok. 1720-p. 1759), c. Jana i Joanny Jemielskiej; wedle Nekr. Dominik. Pozn. miała umrzeć dopiero 6 IX 1801 r., ta data roczna oczywiście błędna (Dw. Teki); dzieci: Józef.

Źródła: Bon. t. 5/180-181; Dw. Teki (Regesty); Krzep. Prus. t. 2/199; Nies.; Urus. t. 3/346-347.

Dzierżanowski h. Grzymała, vel Dzierzanowski, licznie rozrodzony dom mazowiecki, dziedziczący na kilku wsiach o nazwie Dzierżanowo, położonych na Mazowszu. Już w XV stuleciu niektórzy z nich osiedlili się w woj. bełskim i na Rusi Czerwonej.

Wyszli zapewne z Dzierżanowa w ziemi wyszogrodzkiej. Później założyli Dzierżanowo w ziemi nurskiej, a także D. w pow. makowskim. 

Marcin, syn Wojciecha, z Dzierżanowa, w ziemi wyszogrodzkiej, przy wywodzie szlachectwa Sosnkowskiego w Warszawie 1636 r. zeznał, że jest herbu Lew, nie określiwszy go dokładniej (Prawdzic?), to jednak przy wywodzie szlachectwa Arciszewskiego z 1646 r. wyznał, że jest herbu Grzymała (Bon.).

Jerzy, podpisał z ziemią liwską elekcję Jana Kazimierza w 1648 r. oraz Jana III w 1674 r. Zbigniew z woj. sandomierskim, podpisał obiór króla Michała 1669 r., a Wawrzyniec z woj. płockim. Maciej i Tomasz pisali się z ziemią wyszogrodzką, na elekcję Jana III-go, a Jan, Marcin i Mikołaj z woj. płockim, na obiór Augusta II-go 1697 r. Adam, komornik ziemski kamieniecki, Kazimierz, Mateusz i Paweł pisali się z ziemią nurską, na elekcję Augusta II-go, a Piotr i Stanisław z ziemią liwską. 

Mikołaj, wojski wyszogrodzki 1702 r. Franciszek, łowczy liwski, miał dwie żony, Franciszkę Morykoni, następnie Annę Chociszewską. Kazimierz, susceptant ziemski chełmski 1790 r. Maria poślubiła 1810 r. ks. Konstantego Czartoryskiego, a siostra jej Weronika, była żoną generała Józefa Rautenstraucha. Michał (zm. 1808), porucznik 1786 r., a w 1793 r. major wojsk koronnych (Sigil.), konfederat barski, głośny ze swoich awanturniczych przygód, zmarł w Wiedniu.

Dzierżanowscy herbu Grzymała wylegitymowali się ze szlachectwa w Galicji, w sądzie ziemskim lwowskim 1782 r., w Galicji zachodniej 1804 r., w Królestwie Kongresowym w latach 1836-1862, w ówczesnej guberni kowieńskiej 1848-1858.

Genealogia
(osób: 84)

• ALEKSANDER Dzierżanowski z Dzierżanowa h. Grzymała (ok. 1841-12 IV 1884), s. Franciszka i Marianny Łaźniewskiej h. Prus II, dziedzic dóbr ziemskich; zm. Warszawa, lat 43, poch. Cm. Powązkowski (Cm. Pow.); ż. (1868 Warszawa) Anna Józefa Szamota na Szamotach h. Prawdzic (ok. 1847-1896), c. Waleriana Wincentego Ferrariusza i Anny Prażmowskiej h. Belina; ślub w parafii św. Krzyża, w Warszawie (MK Warszawa: św. Krzyż); dzieci: Maria, Zofia.

• MARIA Dzierżanowska z Dzierżanowa h. Grzymała (1790-1842), c. Jana i 1ż. Izabeli Kniażyckiej h. Zagłoba; m. (1810) Konstanty Adam Aleksander ks. Czartoryski na Klewaniu i Żukowie h. Pogoń litewska (1773-1860), s. Adama i Izabeli Flemming, pułkownik wojsk Księstwa Warszawskiego 1809 r., generał brygady armii Królestwa Kongresowego; kawaler orderu Virtuti Militari; od r. 1832 mieszkał pod Wiedniem w Weinhaus, urządziwszy w pałacu piękną galerię obrazów i skupiając tu wielu znakomitych artystów, szczególnie muzyków, na zebraniach czwartkowych (Pam. Szept.); młodszy brat Adama z Hotelu Lambert, mąż Anieli z Radziwiłłów, potem Marii z Dzierżanowskich, ojciec Adama Konstantego, z pierwszego małżeństwa, oraz Aleksandra, Konstantego i Jerzego, z drugiego małżeństwa (PSB).

Źródła: Bon. t. 5/181-183; Bork. Spis 85; Krzep. Prus. t. 2/199; Szl. Gal.; Urus. t. 3/347-348; Adam Biliński, Szlachta Ziemi Halickiej online.